Her toplumun yada medeniyet havzasının felsefi mirasının temel köşe taşları vardır.Avrupa milletlerinde bunlar;
Fransa:Descartes(1596-1642)
İtalya:Galilei(1564-1642),Vico(1668-1744)
Eflatunun felsefi sistemi mistiklik-ilahiyatla bir aradaydı.Aristo felsefeyi ilahiyattan ayırarak başta mantık kurallarını vazetmek suretiyle felsefeyi bilimle iç içe inşa etmiştir.
Gazali dönemindeki filozoflardan farklı olarak (dönem filozofları doğayla meşgul olmuşlardır) dini ilimleri,ilahiyatı esas almıştır. Onun için dini ilimler bilimlerin esasını teşkil eder.ilahi ilimlere vakıf olan,görünürlükler dünyasına ulaşmakta güçlük çekmez demektedir.
Gazali hakimdir.Hakimliğini kısımlara ayırır.
Kelamcı(Mütekellimin),mutasavvuf(sufi),mantık(filozof).Yola çıkarken bu üçünü yerli yerine koymuş,yolun sonunda da bunları meczetmiştir.
İslam ilahiyatına kelam,mistikliğine de tasavvuf denmiştir.
Gazaliyle birlikte tasavvuf sistemli ve tertipli hale gelmiş,Arabinin(1165-1240) yle birlikte kelamla arasında ki çizgi silikleşmiş,meramını sözlü kavramlı ve yöntemli tarzda ifade eder hale gelmiştir.
Gazali felsefeyi kelamileştirip tasavvufileştirmiş ve islamın bağrında eritmiştir.
Gazalinin bir bunalım çağı çoçuğudur. Bu dönemde haçlılar,moğollar dış tehdit oluştururken içte de toplumsal sürtüşmeler ,çatışmalar ciddi boyutlardaydı. Aynı şekilde Gazalinin yaşadığı bölgelerin etnik ve dini yapısı da bir o kadar karışıktır.
İnsanlar hayvanların aksine kendilerine yol gösterecek iç işleyişten yoksundur. Defi hacetlerini nereye edeceğini bildiren bir genetik kod yoktur. İnsana öğretilir.
Gazali alemi 3 grupta toplar:
1-Görünürlükler Alemi:Mülk.Her an yaratılmaya konu olur.
2-Görünmezlikler Alemi(Melekut):Allahın bir kere yarattığı,artık değişmeden ,varoluş ve yokoluşlardan masûn.
3-Ceberrut Alemi:
Rüştü ATMACA 